|
Rynek 21a
|
|
Rynek nr 21A, hip. 43,
kamienica Klucznikowska (Aftarzowska). Wzniesiona w.
XV-XVI w kilku fazach: najpierw dom zapewne
jednotraktowy, następnie sklepione piwnice, później
dobudowany trakt tylny. Przebudowywana m.in. zapewne
przez Hanusza Mł., haftarza, pierwszego właściciela w
pierwszej połowie XVI w., po którym 1543 dziedziczą
Rolowie. Od 1563 należała do Jana Zembrzuskiego, zw.
Klucznikiem (zięcia Franciszka Roli); wówczas gruntownie
przebudowany tylny trakt piwnic: dawna piwnica
pogłębiona (w dolnych partiach ścian lico kamiennych
fundamentów) i przykryta sklepieniem na gurtach, które
częściowo zasłaniają wcześniejsze wnęki (utworzono
wielką salę piwniczną o niewiadomym przeznaczeniu).
W 1608 gruntownie przebudowana przez Pawła Klucznika
Zembrzuskiego, burmistrza (fragment tablicy erekcyjnej w
Muzeum Historycznym m. st. Warszawy). Być może wtedy
wielka piwnica, podzielona na dwie kondygnacje, wróciła
do funkcji składowo-gospodarczej. Po 1633 własność
spadkobierców Kluczników Zembrzuskich: Baltazara
Strubicza, Bandinellego, od końca w. XVII do ok. 1784 w
rękach Szubalskich, dla których zapewne remontowana na
początku w. XVIII, kiedy połączona z kamienicą nr 21
(dalsza historia zob. kamienica nr 21). W 1812 mieszkał
tu i zmarł Hugo Kołłątaj. 1928 generalny remont fasady,
podczas którego przywrócono pierwotny podział, odkryto
portal główny oraz wyk. polichromię wg proj. Karola
Sicińskiego.
|
Po zniszczeniach 1944
zachowane piwnice i fasada, zabezpieczona przed 1949,
rozebrana z wyjątkiem portalu przed 1952. Kamienica
odbudowana 1952-53 wg proj. Jana Bieńkowskiego i Zojii
Krotkiewskiej, z nawiązaniem do fasady sprzed 1944
(zlikwidowano balkon na lewej osi II p., na parterze
zmieniono boczne otwory drzwiowe na okienne, dodano
latarnię nad środkowym traktem). Elewacja tylna i
wnętrza nowo projektowane. - Czterokondygnacjowa,
trzytraktowa. Piwnice dwutraktowe; w trakcie przednim
ściany boczne z wnękami i frontowa z okienkiem na Rynek
oraz resztka późniejszego sklepienia i ślady schodów na
Rynek, do 1952 gotyckie (obecnie w lewej części schody
dostępne z parteru kamienicy nr 21). Trakt tylny zajmuje
w całości późnogotycka piwnica z drugiej połowy XVI
wieku (połączona z sąsiednimi kamienicami stanowi salę
restauracji „Krokodyl "), przykryta kopulastym
sklepieniem na czterech krzyżujących się pasach; w
ścianie bocznej (od strony nr 21) wnęki, ponadto dwa
okienka na podwórze, z wcześniejszej fazy budowy. Układ
przyziemia nowy. Fasada trzyosiowa. Na osi kamienny
portal z pierwszej połowy w. XVII (częściowo
uzupełniony), z ogzymsowanymi filarkami wspierającymi
boniowaną, półkolistą archiwoltę, nad której kluczem
złocona kula. Otwory okienne nowo projektowane, nad
lewym płaskorzeźba lwa trzymającego tarczę z kotwicą i
literą S,
wyk. 1953 (nawiązuje tematycznie do płaskorzeźby
istniejącej do 1928). Ściany wyższych kondygnacji
pokryte geometrycznym i figuralnym sgraffitem, z głową
H. Kołłątaja w tondzie, wyk. 1953 przez Hannę i Jacka
Żuławskich. Dach z nowo projektowaną latarnią i
wystawkami w obu połaciach.
|
|
|
|