|
 |
Rynek 21 |
|
 |
Rynek nr 21, hip. 43, kamienica Friczowska (Wilczkowska,
Delpaczyńska). Wzniesiona w. XV jako jednotraktowa
(głębokość obecnych dwóch traktów przednich),
jednoprzestrzenna, podpiwniczona, z szeroką sienią na
parterze o znacznej wysokości, wyznaczonej zachowaną
częściowo w fasadzie wysoką wnęką portalową. W. XV/XVI
parokrotnie przebudowywana m.in.: w fazie I przykrycie
piwnic sklepieniem kolebkowym na całą szerokość domu, z
wstawieniem dzielącej piwnice na dwa trakty ściany
poprzecznej, o którą wsparte schody wewnętrzne na
parter; w fazie II obniżenie wysokości parteru wraz ze
zmianą portalu na niższy i szerszy (obecny); w fazie III
zapewne nadbudowanie lub przebudowanie wyższych
kondygnacji na cele mieszkalne, wymurowanie schodków
zewnętrznych z parteru na podwórze (zachowane w tylnym
trakcie piwnic). Jedną z tych przebudów lub wszystkie
należy łączyć z pierwszym znanym właścicielem Jerzym
Landekerem (Landecker) Fryczem (Fricz, Fritcz,
Friczowicz), kupcem, rajcą, wzmiankowanym 1494-1522. Od
1522 zw. Friczowską, w posiadaniu rodziny Wilczków:
Jana, ożenionego z Elżbietą wdową po Jerzym Landekerze,
potem Macieja, przez nich ponownie przebudowana z
dodaniem tylnego traktu, złożonego z izby tylnej i
przechodu na podwórze. 1602 remontowana przez kolejnego
właściciela Jana Korba. Od 1608 własność Aleksandra del
Pace, kupca. 1674 zrujnowana, 1689 częściowo
spalona.Odbudowana na początku XVIII w. i być może
nadbudowana o jedną kondygnację przez kolejnego
właściciela Michała Szubalskiego. Od tego czasu
połączona z sąsiednią (nr 21 A) pozostaje wraz z nią do
ok. 1784 w rękach Szubalskich, w końcu w. XVIII
Rogalskich. |
|
1810 kupiona przez
Błeszyńskiego, komisarza skarbowego, dla którego
remontowana; wówczas powstała sześcioosiowa fasada
wspólna dla obu domów (odtąd wspólny nr porządkowy i
hipoteczny). Następni właściciele m.in.: ok. 1844 Piotr
Jenny, 1852-87 Stanisław Żbikowski, ,1889-1915 Władysław
Czajkowski. Remontowana 1898 pod kierunkiem Antoniego
Kazimierza Porczyńskiego. Ok. 1919-32 w rękach Leonii
Jeleniowskiej. Po 1926 remont i przebudowa poddasza na
cele mieszkalne wg proj. Juliana Lisieckiego. Wówczas
fasada z kamienną płaskorzeźbą lwa nad przyziemiem
(przeniesioną być może z kamienicy Rynek nr 19) i
balkonem z 1913 proj. przez Władyslawa Marconiego na dwu
środkowych osiach II piętra. 1928 remont fasady wg proj.
Karola Sicińskiego, wówczas odkryto i odsłonięto portale
gotyckie, uzupełniono górną część wyższego portalu,
przywrócono podział na dwie odrębne elewacje usuwając
m.i. balkon i płaskorzeźbę lwa. Przed 1939 własność
Ireny z Jeleniowskich Taube i Haliny z Jeleniowskich
Temlerowej. Po zniszczeniu 1944 zachowane piwnice i
fragmenty fasady z portalami, przed 1949 zabezpieczone.
Odbudowana 1952-53 wg proj. Jana Bieńkowskiego i Zofii
Krotkiewskiej, z częściowym zachowaniem ocalałych
elementów, odtworzeniem fasady nawiązującej do stanu
sprzed 1944 (zlikwidowano szeroką wystawkę w dachu i
zmieniono na parterze drzwi na okno), nowo projektowaną
elewacją tylną i wnętrzami proj. m.in. przez: Bohdana
Boberskiego, Zofię Krotkiewską, Janusza Krotkiewskiego
(klatka schodowa i kawiarnia na piętrze) i Jerzego
Brabandera (kawiarnia na parterze). -
Czterokondygnacjowa, trzytraktowa. Piwnice połączone z
kamienicami nr 19, 21 , 23, 25, gotyckie, trzytraktowe,
mieszczą restaurację "Krokodyl". Dwa przednie
pomieszczenia z dwoma okienkami na Rynek, schodami na
parter i wnękami w ścianie bocznej (od kamienicy nr 21
A) z w. XV, sklepione kolebkowo do 1952 (obecnie stropy
płaskie); trakt tylny piwnic podzielony wzdłużnie
arkadami wydzielającymi wąski korytarzyk, z wnękami we
wszystkich ścianach, późnogotycki w. XVI, w nim dawne
schody z parteru na podwórze, z wcześniejszej
przebudowy, koniec w. XV; filar i sklepienie 1602.
Wnętrza parteru 1 pierwszego piętra połączone z
sąsiednimi kamienicami nr 19 i 21 A, mieszczą kawiarnię
."Krokodyl". Fasada trzyosiowa. Na parterze z cegły
gotyckiej (częsciowo przelicowanej) po prawej
ostrołukowy portal czterouskokowy o profilach wałkowych,
zapewne koniec w. XV, nad którym ościeża pierwotnego
portalu, w. XV, znacznie wyższego i węższego, o podobnym
(pięciouskokowym) obramieniu; po lewej nowo projektowane
okno oraz wywieszka z krokodylem wyk. 1953 przez
Mieczyslawa Jarnuszkiewicza. Najwyższa kondygnacja
oddzielona gzymsem kordonowym, pokryta sgraffitem wyk.
1953 przez Witolda Millera. |
| |
|
|
