|
 |
Rynek 13 |
|
 |
Rynek 13, hip. 8,
kamienica Pod Lwem (Twardostojewska, Wilczkowska,
Erlerowska). Narożna ul. Świętojańskiej. Zbudowana ok.
1428 przez właściciela. Piotra Pachoła. Zapewne wówczas
jednotraktowa, parokondygnacjowa z ostrołukowymi wnękami
sięgającymi piętra w elewacji od ul. Świętojańskiej. W
drugiej połowie w. XV posesja własnością Jana Swigno, na
przełomie w. XV i XVI burmistrza Macieja Twardostoja, a
od 1504 Jana Wilczka. Przez dwóch ostatnich
przebudowana. 1508 zbudowana murowana oficyna (zob. ul.
Świętojańska nr 13), a 1513 dostawiony tylny trakt
kamienicy. 1572-1620 własność rodziny kupców i złotników
Erlerów, którzy zapewne przebudowali kamienicę na
trzytraktową. 1656 groziła zawaleniem, odbudowana 1669
przez ówczesnego właściciela Klaudiusza Henrietta,
rajcę, zyskała szczyt wieńczący fasadę. Około połowy w.
XVIII kamienicę z domem tylnym nabył Ambroży Tomasz
Czempiński, regent metryki skarbu koronnego,
przebudowując ją wprowadził pomieszczenia mieszkalne w
poddaszu z przebitymi w szczycie oknami; w narożniku
umieścił płaskorzeźbę lwa, nawiązując do herbu
rodzinnego. W. XIX własność rodziny Minde, a od 1908 ich
spadkobierców Nake-Nakęskich. Od 1915 siedziba oficyny
księgarsko-wydawniczej Jakuba Mortkowicza (połączona w
parterze z sąsiednią kamienicą Rynek nr 11). 1928
odkrycie wnęk gotyckich od ul. Świętojańskiej i
zamurowanie ich. 1928-29 fasada dekorowana polichromią
proj. Zofii Stryjeńskiej.
Po zniszczeniu 1944 odbudowana 1952-53 wg proj.
Mieczysława Kuźmy i Józefa Chodaczka, wg stanu sprzed
1944, z zachowaniem części ocalałych: sklepionych piwnic
i parteru, ściany frontowej do gzymsu wieńczącego,
części elewacji od ul. Świętojańskiej; szczyt
rekonstruowany. - Trzykondygnacjowa z mieszkalnym
poddaszem. W dawnym sklepie tylnym gotycka ostrołukowa wnęka, zachowana po
1944 z resztką polichromii, rozebrana i odtworzona. W
narożu kamienicy, na wysokości pierwszego piętra
płaskorzeźba kamienna ze złoceniami przedstawiająca lwa
, połowa w. XVIII, zachowana, odrestaurowana. Fasadę
zdobi częściowo zachowana, zrekonstruowana polichromia
proj. Zofii Stryjeńskiej i nowe sgraffito Edmunda Burke. |
|
Elewacja od ul. Świętojańskiej dwudzielna, zgodnie z
obecną numeracją. Część lewa (od rynku), odpowiadająca
przedniemu traktowi kamienicy trzyosiowa, o
asymetrycznym rozstawie otworów; w przyziemiu nowo
projektowane portal, okienko i okno wystawowe w
kamiennych opaskach, w górnych kondygnacjach opaski
okienne i dekoracja sgraffitowa, analogiczne jak od
strony Rynku. Na wysokości I p. zegar słoneczny 1953
proj. Tadeusza Przypkowskiego (od strony Świętojańskiej
i Zapiecka) |
| |
|
wg. Wiktora Gomulickiego
"Opowiadania o starej Warszawie"
Nr 13 (8)
Tej kamienicy, której
ściany narożne zdobi podwójne wyobrażenie lwa z
tarczą,[Jest to herb Czempińskich veł Czenpińskich]
półtrzecia wieku temu zdarzył się brzydki casus. Obaliła
się. Ani właściwego powodu, ani dokładnej daty tego
osobliwego zdarzenia nie znamy; katastrofa wszakże
musiała nastąpić w samym środku wieku XVII. [Wiadomość
ta, nie potwierdzona ani w aktach, ani we wcześniejszych
opracowaniach, została najprawdopodobniej wydedukowana z
informacyj o stanie omawianej kamienicy zamieszczonych
poniżej wg jej opisów z r. 1656 i 1669.]
Odbyta w r. 1656 rewizja domów staromiejskich znalazła w
tej kamienicy kilka izb „grożących zawaleniem"; w
rewizji zaś z roku 1669 zapisano o niej: „teraz
restaurować zaczęto".
Miała niegdyś dwie nazwy: Budzyńska i Plerowa. W połowie
XVII wieku była własnością Claudego czyli Klaudiusza
Henrieta, rajcy warszawskiego. Znajdowało się w niej
wówczas: izb 4, kownat 3, sklepów 2, piwnic 2, na tyle
izdebek 2. Stawał tu kasztelan krakowski.
W ostatnich latach zeszłego stulecia [1784, 1797],
właścicielem tej kamienicy był doktor Czempiński,
dziadek Klementyny Hoffmanowej. O tym doktorze,
zajmującym miejsce wydatne wśród mieszczaństwa
warszawskiego przedostatniej doby, powiemy obszerniej
przy opisie kamienicy nr 4 (68), która również do niego
należała.
Zmieniając często właścicieli, dom, o którym mówimy,
znajdował się kolejno w ręku Karasiów, Piaskowskich,
Unickich itd. |
| |
|
|
