Historia Warszawy do 1800 roku
12 tysięcy lat przed naszą erą - ślady osadnictwa człowieka epoki kamiennej na Mazowszu.
700-400 lat przed naszą erą - epoka żelaza - cmentarz ludności kultury łużyckiej na terenie dzisiejszego Grochowa
połowa X wieku - połowa wieku XI - najstarszą osadą na terenie dzisiejszej Warszawy było Bródno (gród warowny)
połowa XI w. wieś Kamion z nadania Bolesława Śmiałego należąca od 1065 roku do opactwa benedyktyńskiego w Mogilnie
od XI w. istnieje wieś Służew (Służewo) należąca do opatów czerwińskich - siedziba parafii od 1238 r.
1136 - pierwsze zapiski dot. wsi Solec
1262 - najazd Litwinów na osadę Jazdów (dziś teren Zamku Ujazdowskiego)
1281 - najazd księcia Płockiego Bolesława II na Jazdów.
1289 - pierwsza wzmianka dotycząca fundacji kościoła św. Jerzego (Świętojerska przy Freta).
1310 - Bolesław II mazowiecki wydzielił synom Siemowitowi i Trojdenowi dzielnice w Warszawie i Czersku
1313 - 23 kwietnia - pierwsza wzmianka o Warszawie
1338 - 1 grudnia – warszawski kościół św. Jana: sędziowie papiescy ogłosili pozew w sprawie zatargu między królem Polski Kazimierzem Wielkim a Zakonem Krzyżackim o Ziemię Chełmińską i Dobrzyńską. W dokumencie umieszczono pierwszy oficjalny opis Warszawy.
1339 - 4 lutego - 15 września odbywa się w Warszawie, przed sądem Papieskim, proces pomiędzy królem Polski Kazimierzem Wielkim, a Zakonem Krzyżackim oskarżonym o bezprawne zagarnięcie Pomorza i Ziemi Chełmińskiej.
1355 - zakończenie budowy kościoła św. Marcina - ul. Piwna
1376 - 26 lipca – książę Janusz I wydał w Zakroczymiu przywilej dla mieszczan warszawskich na wybudowanie łaźni miejskiej i czerpanie z niej dochodów na potrzeby miasta. Książę zastrzegł sobie prawo do bezpłatnego korzystania z łaźni jeden dzień w tygodniu.
1400 - założenie Nowego Miasta (samorządne od 1408 r.)
1413 - książę mazowiecki Janusza I Starszy potwierdził i rozszerzył prawa miejskie dla Warszawy
1429 - z akt dawnych wynika, że przed tym rokiem stał na Rynku Starego Miasta murowany ratusz z wieżą (przebudowany w XVII w. zburzony w 1817).
1442 - 1444 - budowa szpitala św. Ducha przy kościele św. Marcina (Piwna) ufundowanego przez Annę księżnę mazowiecką.
1483 - Wygnanie Żydów z Warszawy. 1527 - wydano zakaz pobytu Żydów w Warszawie
1529 - 27 grudnia – Zygmunt I Stary przyłączył Mazowsze do Polski.
1544 - pożar Starego Miasta
1548 - wzniesiono Barbakan warszawski w ramach murów obronnych. Barbakan został zaprojektowany przez Jana Baptystę z Wenecji. Nie spełniał w zasadzie funkcji obronnych poza okresem potopu szwedzkiego, kiedy był odbijany przez wojska króla Jana Kazimierza (1656).
1568 - początek budowy pierwszego mostu stałego na Wiśle
1560 - zbudowano Bramę Białą (Wieża Biała) prowadzącą z Kamiennych Schodków ku Wiśle Wieża Biała wybudowana została w drugiej połowie XVI w., służąc do połowy XVII w. za więzienie miejskie. Rozebrana została wg W. Kolberga dopiero w 1838 r.
1571 - założenie szpitala przy kaplicy św. Krzyża
1573 - 28 stycznia - uchwała zwana Konfederacją Warszawską podjęta na sejmie konwokacyjnym zapewniająca swobodę wyznania polskiej szlachcie.
1573 - 5 kwietnia – w Warszawie otwarto pierwszy stały most, zaprojektowany przez Erazma z Zakroczymia (na wysokości obecnej ulicy Mostowej)
1573 - 9 - 11 maja – pod Warszawą, we wsi Kamionek, zakończyła się pierwsza wolna elekcja w Polsce. W elekcji wziął udział hiszpański poseł Pedro Fajardo. Interrex - prymas Jakub Uchański - ogłosił wybór francuskiego królewicza Henryka Walezjusza na króla Polski.
1574 - 24 sierpnia – senatorowie zebrani na zjeździe w Warszawie zdecydowali, że Henryk Walezy utraci koronę polską, jeśli nie wróci do Polski do 12 maja 1575 r.
1575 - 7 listopada – rozpoczął obrady Sejm elekcyjny (w Woli pod Warszawą), który wybrał na króla Stefana Batorego.
1575 - 13 grudnia – Anna Jagiellonka została w Warszawie wybrana w wolnej elekcji królem Polski i wielkim księciem litewskim, a dzień później stronnictwo szlacheckie pod przewodnictwem Jana Zamoyskiego uznało ten fakt, przydając jej na małżonka Stefana Batorego.
1578 - 12 stycznia – w Ujazdowie pod Warszawą, w przytomności Ich Królewskich Mości Stefana i Anny, wystawiona została po raz pierwszy Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego; sztuka, napisana na zamówienie, uświetniła uroczystości weselne hetmana Jana Zamoyskiego i Krystyny Radziwiłłówny.
1578 - 20 lutego – przed kościołem św. Anny w Warszawie w imieniu chorego umysłowo księcia Prus Albrechta Fryderyka sprawujący nad nim kuratelę Jerzy Fryderyk von Ansbach złożył hołd lenny królowi Stefanowi Batoremu.
1580 - przebudowa ratusza Starej Warszawy
1582 - zbudowanie Bramy Mostowej i dzwonnicy przy kościele św. Anny
1596 - marzec – Zygmunt III Waza opuścił zamek na Wawelu i udał się wraz z żoną i dworem do Warszawy. Podróż odbyto, płynąc trzema statkami po Wiśle. Wydarzenie to przyjęto w wielu publikacjach za akt przeniesienia stolicy państwa z Krakowa do Warszawy, ale Kraków do końca istnienia Rzeczypospolitej był stolicą, a Warszawa miastem rezydencjonalnym.
1598 - początek przebudowy Zamku Królewskiego przez Zygmunta III.
1602 - silny huragan spowodował runięcie wieży w kościele św. Jana (zostało zawalone sklepienie).
1603 - wiosną pod naporem kry zawalił sie most warszawski, kolejne mosty miały charakter tymczasowy i posiłkowano się promem w komunikacji z brzegiem praskim.
1606 - 1607 powstają w Warszawie pierwsze wodociągi. Przez ujęcie obfitych źródeł u zbiegu Długiej i Leszna kierowano wodę do wielkich zbiorników przy Nalewkach (stąd nazwa ulicy), a stamtąd drewnianymi rurami do zbiorników na Starym i Nowym Mieście.
1607 - czerwiec - wybuchł pożar w Rynku od którego zapaliły się kramy i wiele kamienic, ogień zagroził nawet Zamkowi
1609 - 24 maja – Zygmunt III Waza wraz z rodziną i dworem opuścił Wawel przenosząc się na stałe do Warszawy
1611 - 16 listopada – przed kościołem św. Anny w Warszawie elektor brandenburski Jan Zygmunt Hohenzollern złożył hołd lenny Zygmuntowi III Wazie.
1620 - 15 listopada – Warszawa: niezrównoważony psychicznie szlachcic Michał Piekarski usiłował dokonać zamachu na króla Zygmunta III Wazę.
1620 - ukończenie Pałacu Daniłowiczowskiego
1621 - 1624 - budowa bastionowych fortyfikacji ziemnych otaczających Starą i Nową Warszawę
1623 - założenie szpitala św. Benona
1624 - otwarto pierwszą drukarnię w Warszawie.
1632 - budowa mostu łyżwowego
1634 - 1641 budowa prywatnej siedziby Władysława IV tzw. Villa Regia (pałac Kazimierzowski - rektorat UW).
1635 - Sejm zwyczajny w Warszawie uchwalił konstytucje regulujące stosunki pomiędzy szlachtą a duchowieństwem.
1637 - 12 września – w Warszawie odbył się ślub króla Władysława IV Wazy i Cecylii Renaty Habsburżanki.
1637 - 13 września – Cecylia Renata, żona Władysława IV Wazy, została koronowana w katedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie.
1637 - 1641 budowa Pałacu Kazimierzowskiego (Krakowskie Przedmieście 26/28) jako pałac letni Villa Regia
1638 - początek budowy Arsenału Rzeczypospolitej
1644 - 24 listopada – ustawiono figurę króla na kolumnie Zygmunta III Wazy. Pierwszy pomnik w Warszawie.
1648 - 10 lutego – Władysław IV Waza nadał prawa miejskie Pradze, leżącej na prawym brzegu Wisły naprzeciwko Warszawy.
1650 - powstanie szpitala Bonifratrów
1651 - 24 marca – w kościele oo. jezuitów na Starym Mieście w Warszawie odbyła się instalacja i koronacja obrazu Matki Bożej Łaskawej - Patronki Warszawy.
1657 - zniszczenie ratusza Nowej Warszawy
1668 - budowa mostu łyżwowego
1669 - pożar szpitala przy ul. Piwnej (odbudowany w 1682 r.)
1670 - 19 października – Warszawa: w kolegiacie św. Jana Eleonora Habsburżanka została koronowana na królową Polski.
1670 - 27 listopada – agenci elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma Wielkiego Elektora porwali z Warszawy Ludwika Chrystiana Kalksteina-Stolińskiego, zwolennika połączenia Prus i Rzeczypospolitej.
1670 - początek budowy pałacu Morsztyna
1671 - początek budowy kościoła Reformatów
1679 - początek budowy kościoła Franciszkanów i św Krzyża (ukończono w 1693 r.)
1683 - 23 lipca – położono kamień węgielny pod budowę kościoła Przemienienia Pańskiego w Warszawie (kościół kapucynów przy Miodowej).
1683 - zakończenie budowy pałacu Kotowskich na Nowym Mieście
1688 - 1692 - budowa kościoła Sakramentek
1689 - 30 marca – Kazimierz Łyszczyński, skazany - z naruszeniem prawa - przez sąd kościelny, potem przez sąd sejmowy za ateizm został na Rynku Starego Miasta w Warszawie okrutnie uśmiercony: wyrwano mu język, obcięto prawą rękę, poczem ścięto, a ciało jego spalono; kat spalił również jego dzieło De non existentia Dei (którego esencją było: „A więc nie ma boga”), zaś część skonfiskowanego majątku przypadła delatorowi.
1692 - początek budowy Marywilu
1700 - pomiary ulic warszawskich
1701 - 30 maja-18 czerwca – obradował Sejm Warszawski; po raz pierwszy użyto tzw. limitę sejmową, tj. odroczenie obrad.
1702 - 23 maja – wojna północna: wojska szwedzkie zajęły Warszawę.
1704 - 16 lutego została zawiązana konfederacja warszawska skierowana przeciwko królowi Augustowi II Mocnemu.
Kontrolowana przez Szwedów konfederacja warszawska ogłosiła w Polsce bezkrólewie.
1705 - 31 lipca – III wojna północna: zwycięstwo Szwedów w Bitwie pod Warszawą.
1705 - 18 listopada – w Warszawie zawarto sojusz polsko-szwedzki skierowany przeciwko Rosji.
1707 - 14 lipca - car Piotr I zatrzymuje się w Warszawie w Pałacu Morsztyna na Miodowej 10.
1710 - kwiecień – Walna Rada Warszawska, na której August II zostaje ponownie wybrany na króla.
1712 - 5 kwietnia – początek obrad sejmu warszawskiego. Posłowie zajęli się przygotowaniem propozycji dla poselstw mających udać się do Rosji i Turcji.
1717 - 1 lutego – w Warszawie odbyły się obrady Sejmu Niemego, na którym z inicjatywy konfederatów tarnogrodzkich ograniczono kontyngent wojsk saskich w Polsce i liczebność polskiego wojska oraz potwierdzono wolności szlacheckie i zmniejszono władzę hetmanów. Postanowienia zawarto pod naciskiem Rosji.
1724 - sierpień – w Warszawie została otwarta pierwsza kawiarnia w Polsce (w okolicach Ogrodu Saskiego)
1727 - 27 maja – otwarto dla publiczności Ogród Saski w Warszawie.
1729 - styczeń – warszawska drukarnia pijarska rozpoczęła tłoczenie 2 gazet redagowanych przez J. Naumańskiego: Nowiny Polskie (z wiadomościami krajowymi) i Relata Refero (z wiadomościami zagranicznymi).
1732 - 31 maja – pożar Zamku Królewskiego w Warszawie.
1733 - 12 września – na sejmie elekcyjnym w Warszawie na Woli, 13 000 szlachty obwołało ponownie królem Stanisława Leszczyńskiego, który przyjechał na elekcję z Francji.
1735 - 27 września – początek obrad sejmu zwyczajnego pacyfikacyjnego (pod węzłem konfederacji warszawskiej). Pierwszy sejm za czasów August III Sasa.
1737 - rozpoczęcie budowy wschodniego skrzydła Zamku Królewskiego
1740 - Utworzenie w Warszawie Collegium Nobilium - (pierwsza uczelnia wyższa). Założone w Warszawie przez pijara Stanisława Konarskiego, początkowo jako Collegium Novum (nazwę zmieniono jesienią 1741) na ulicy Długiej, następnie rozbudowana do ulicy Miodowej (mieści się tam obecnie Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza), a po latach przeniesiona na Żoliborz do jurydyki Szymanowska, gdzie działała do roku 1832.
1747 - 8 sierpnia – otwarto Bibliotekę Załuskich w Warszawie.
1754 - zbudowanie pierwszych pomp ulicznych i ustawienie pierwszych latarni
1757 - budowa szpitala Bonifratrów
1764 - 7 maja-23 czerwca – sejm konwokacyjny obradujący w Warszawie, zwołany dla przygotowania elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego, przeprowadził szereg reform ustroju I Rzeczypospolitej.
1765 - 15 marca – król Stanisław August Poniatowski założył Szkołę Rycerską w Warszawie.
1765 - 21 marca - zaczyna ukazywać się (dwa razy w tygodniu) Monitor pierwsze czasopismo drukowane założone przez Ignacego Krasickiego przy wsparciu Stanisława Augusta Poniatowskiego
1765 - 1 czerwca – król Stanisław August Poniatowski powołał Komisję Dobrego Porządku dla Starej i Nowej Warszawy.
1765 - 19 listopada – król Stanisław August Poniatowski otworzył w Warszawie pierwszą scenę publiczną, od 1807 nazywaną Teatrem Narodowym.
1765 - założenie Ludwisarni. Otwarcie Mennicy. Założenie fabryki papieru w Jeziornie pod Warszawą
1766 - założenie Mennicy Polskiej
1767 - 15 grudnia – spłonęło południowe skrzydło Zamku Królewskiego w Warszawie.
1767 - budowa prochowni na Woli
1768 - początek wytyczenia Osi Stanisławowskiej, wyznaczenie Placu Na Rozdrożu
1768 - założenie manufaktury powozów Dangla.
1770 - Otoczenie Warszawy i Pragi wałami zwanymi Wałami Lubomirskiego.
1770 - Nadanie stałych nazw ulicom.
1770 - Założenie cmentarza Świętokrzyskiego
1772 - W Warszawie pojawiają się pierwsze latarnie na ulicach.
1773 - 14 października – powstała Komisja Edukacji Narodowej - pierwsze ministerstwo edukacji w Europie.
1774 - budowa domu P. Teppera przy Miodowej
1777 - wprowadzenie obowiązku oświetlania ulic
1778 - 11 lipca – w warszawskim Pałacu Radziwiłłów miała miejsce prapremiera opery Nędza uszczęśliwiona z tekstem Franciszka Bohomolca (przerobionym na libretto operowe przez Wojciecha Bogusławskiego) i z muzyką Macieja Kamieńskiego (spolonizowanego Słowaka) - początek największego rozkwitu polskiej opery narodowej.
1779 - początek regularnych pomiarów meteorologicznych w Warszawie
1779 - budowa nowego budynku teatralnego przy pl. Krasińskich
1781 - 16 czerwca – premiera komedii Fircyk w zalotach Franciszka Zabłockiego.
1781 - ukończenie budowy kościoła Ewngelicko-Augsburskiego
1782 - 10 kwietnia – król Stanisław August Poniatowski powołał Komisję Kruszcową.
1782 - pożar Pałacu Krasińskich.
1782 - rozpoczęcie budowy pałacu w Królikarni
1784 - 12 lutego – w Warszawie w obecności króla Stanisława Augusta, nadworny chemik i mineralog królewski Stanisław Okraszewski dokonał udanej próby wypuszczenia w powietrze balonu napełnionego wodorem.
1784 - Początek przebudowy Łazienek Królewskich w Warszawie.
1784 - Pierwsza numeracja domów w Warszawie, wprowadzenie numerów hipotecznych; pierwsza taryfa Warszawy zawierająca spis nieruchomości.
1787 - pożar domów przy ul. Piekarskiej
1788 - 6 września – w Warszawie otwarto Teatr Stanisławowski.
1788 - 14 września – odsłonięto pomnik Jana III Sobieskiego w Warszawie.
1788 - 6 października – otwarcie Sejmu Czteroletniego, którego dokonali marszałkowie Stanisław Małachowski i Kazimierz Nestor Sapieha.
1789 - 10 maja – z ogrodu Foksal w Warszawie w obecności króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, wystartował aerostat pilotowany przez Francuza Jeana Pierre’a Blancharda, który wzniósł się na wysokość 2000 m, a po 45 min wylądował w Białołęce. Był to pierwszy lot załogowy balonem w Polsce.
1789 - 27 listopada – z inicjatywy prezydenta miasta Jana Dekerta w Warszawie spotkali się prezydenci 141 miast królewskich Rzeczypospolitej.
1789 - 2 grudnia – czarna procesja – w trakcie trwania Sejmu Czteroletniego ubrani na czarno mieszczanie, delegaci miast królewskich, w złożonym królowi memoriale zażądali m.in. dopuszczenia mieszczan do posiedzeń sejmowych i prawa do nabywania przez nich dóbr ziemskich.
1790 - 4 listopada – założono Cmentarz Powązkowski w Warszawie.
1792 - 16 kwietnia – Ignacy Wyssogota Zakrzewski został pierwszym prezydentem Warszawy.
1792 - 20 maja – otwarto i poświęcono Cmentarz Powązkowski w Warszawie.
1792 - Założenie na Woli cmentarzy: Ewangelicko-Augsburskiego i Ewangelicko-Reformowanego
1792 - ukończenie budowy Pałacu Tyszkiewiczów
1793 - 21 marca – Andrzej Rafałowicz został prezydentem Warszawy.
1794 - 1 marca – w Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się premiera opery Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale Wojciecha Bogusławskiego i Jana Stefaniego.
1794 - 28 czerwca: insurekcja kościuszkowska: lud Warszawy wtargnąwszy do więzień, powiesił targowiczan na szubienicach przy ratuszu.
1794 - 1 lipca – w Warszawie ukazał się pierwszy polski dziennik informacyjny Gazeta Rządowa.
1794 - 6 września – insurekcja kościuszkowska: zakończyło się oblężenie Warszawy.
1794 - 4 listopada – wkroczenie wojsk Suworowa i Fersena do Warszawy. Szturm na Pragę i rzeź ludności.
9 listopada – wojska rosyjskie wkroczyły do Warszawy.
1795 - 3/4 października – III rozbiór Polski: w nocy na rozkaz króla Fryderyka Wilhelma II najeźdźcy zrabowali z Zamku Królewskiego na Wawelu insygnia królewskie, które przewieziono do Berlina, a w roku 1811 przetopiono na złoto.
1795 - 25 listopada – III rozbiór Polski: ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski abdykował na rzecz Rosji i został deportowany do Petersburga, Polska na 123 lata przestała istnieć jako państwo.
1799 - 23 kwietnia – pruski oficer Friedrich Georg Tilly został prezydentem Warszawy.
1800 - 1 listopada – w Warszawie założono Towarzystwo Przyjaciół Nauk (istniało do 1832 roku).